Виржиния Вульф | ШИНЭ ДААШИНЗ

Анх, нөмрөгөө тайлж байх тэр л үед Мэйблд ямар нэг зүйл болохгүй байгаа мэт санагджээ. Түүнд толь тусгаж, сойзонд хүрч, ингэснээрээ анхаарлыг нь гоо сайхны ширээн дээрх үс, арьс, хувцас цэвэрлэдэг элдэв хэрэгсэлд хандуулах гэж илт чармайх хатагтай Барнет энэ бодлыг нь улам бүр батлав –– “ямар нэг юм болохгүй байна, буруу байна” гэсэн тэр бодол дээш гарах үед улам хүчтэй болж, Кларисса Дэллоуэйтэй мэндлэх үед бүр нөмрөөд авах шиг болов; Мэйбл өрөөний нөгөө булан руу, толь өлгөсөн сүүдэртэй хэсэг рүү очоод харлаа. “Үгүй! Ер болохгүй байна!” Нөгөө байнга тэмцдэг шаналал, тэр сэтгэлд хүрэхгүй байгаа мэт мэдрэмж –– бүр багаасаа мэдэрсэн өөрийгөө бусдаас дорд үзэх тэр бодол –– ер цаг алдалгүй өршөөл энэрэлгүйгээр, биеэсээ сэгсэрч хаях аргагүй нягт шигүү байдалтай ирээд наалдаж орхилоо. Зарим шөнө гэртээ сэрээд Борроу[1] эсвэл Скотын[2] зохиолыг уншаад энэ бодлоосоо салж болдог сон; тийм ээ, тэр эрчүүд, эмэгтэйчүүд бүгд түүнийг хараад, нүдээ эхэлж анивчаад, дараа нь байдгаар нь онийлгон, “Мэйбл юу өмссөн юм бэ? Ямар аймшигтай харагдаж байна аа! Шинэ даашинз нь ямар муухай юм бэ!” гэж бодож байв. Энэ бүхэн түүний бүтэлгүй, аймхай зан, сэтгэлээр унахад хүргэдэг тэр өөдгүй ус хольсон цуснаас нь болсон хэрэг. Энэ зуур намхан жаахан оёдолчинтой олон цагийн турш ямар байхыг нь төлөвлөсөн өрөө бүхэлдээ өөдгүй, жигшүүртэй санагдаж эхэллээ; зочны өрөө нь ч олиггүй харагдана, өөрөө ч бас мэдээж хэрэг, хонгил дахь ширээн дээрх захидлуудад хүрэнгээ ихэмсгээр хацраа төмбийлгөж үлээгээд, чамирхан, “Ямар уйтгартай юм бэ!” гэж хэлэхдээ үгээр хэлэх аргагүй мулгуу, өрөвдмөөр, болхи харагдаж байлаа. Хатагтай Дэллоуэйн зочны өрөөнд хөл тавимагц энэ дүр төрх нь бүхэлдээ сүйрээд, баг нь унаад, бүх зүйл нь ил тод болж орхих нь тэр.

Тэр орой цайны аяганы хажууд сууж байх үед хатагтай Дэллоуэйн урилга ирэхэд түүнд хамгийн түрүүнд тэр мэдээж хэрэг загварлаг байж чадахгүй гэсэн бодол төрж билээ. Угаасаа загварлаг байх гэж оролдох нь утгагүй –– загвар гэдэг чинь эсгүүр гэсэн үг, стиль гэсэн үг, багадаа гучин гинея гэсэн үг –– харин өвөрмөц байж яагаад болохгүй гэж? Өөрийнхөөрөө байж яагаад болохгүй гэж? Босоод, ээжийнхээ хуучин загварын сэтгүүлийг, тэртээх Эзэнт гүрний үеэс үлдсэн Парисын загварын сэтгүүлийг авсан юм, тэр үеийн хүүхнүүд илүү хөөрхөн, илүү нэр хүндтэй, илүү эмэгтэйлэг байсан гэж бодоод, тэдэн шиг байх гэж чармайгаад –– гэхдээ мэдээж энэ тэнэг хэрэг –– даруухан, хуучны загвартай, гэхдээ тун дур булаам гэдэгтээ итгэн онгирч гайхуулах, ил тод, үнэндээ шийтгэвэл зохих байдлаар өөртөө дурлаж, биеэ тоосон дүр эсгэн хэсэг өөрийгөө зугаацуулсан.

Гэхдээ одоо өөрийгөө толинд харж зүрхэлсэнгүй. Энэ бүх аймшигтай нүүр тулж чадсангүй –– загварын сэтгүүлд тун дур булаам харагдсан урт хормой, ханцуйтай бэлхүүсээрээ сайн суусан цайвар шар, ярих юмгүй хуучин загвартай торгон даашинз түүнд, энд энэ эгэл жирийн хүмүүс дунд байхад нь ер огт зохисонгүй. Залуус зүүгээ хатгаг гэж тэнд байрлуулсан оёдолчны даавуун манекен шиг санагдана.

Роз Шоу түүний бодсончлон уруулаа егөөдсөн байртай жуумалзуулан түүнийг толгойноос хөл хүртэл нь хараад, “Хөөх, хонгор минь, наад чинь ёстой сайхан юм!” гэв –– Роз өөрөө хэзээ хэзээнийхээрээ, яг хүн бүр шиг, хамгийн сүүлийн үеийн загвараар хувцаслажээ.

Мэйбл, “бид бүгд цайны тавгийн ирмэг дээгүүр мөлхөх гэж оролдох ялаа шиг юм” гэж бодлоо, загалмайлан залбирч байгаа юм шиг, өвдөхийг нь болиулах, шаналлыг нь багасгах ид шид хайж байгаа юм шиг энэ бодлоо амандаа давтан шивнэв. Ийнхүү шаналж байх зуур гэнэт Шекспирийн зохиолд олон жилийн өмнө уншсан мөр санаанд нь орж ирээд, тэр дахин дахин давтлаа. “Мөлхөх гэж оролдох ялаа,” гэж дахин хэлэв. Дахин дахин хэлээд байвал ялаанууд нүдэнд нь харагдаад, тэр өөрөө гайхаж алмайран, мэдээгүй, хэлгүй болж хөшиж орхих байв. Далавчаа нийлүүлээд сүүтэй тавгаас гадагш аажуухан мөлхөж гарах ялаанууд харах шиг боллоо гэнэт; (толины өмнө зогсоод, Роз Шоугийн ярихыг сонсох зуураа) Роз Шоуг, тэнд байгаа хүн бүрийг ямар нэг юмнаас гадагш мултарч гарах гэсэн эсвэл ямар нэг юм руу шургаж орох гэсэн хатангир, өчүүхэн, зүдрүү ялаа болгож харах гэж байдгаараа хичээлээ. Гэхдээ тэднийг, бусад хүнийг тэгж харж чадсангүй. Харин өөрийгөө л ялаа болгож харж байлаа, тэр бол ялаа, харин бусад нь тэмээлзгэнэ, эрвээхий гэх мэт гоё сайхан шавж, хөнгөн эргэлдээд л, бүжиглээд л, далавчаа дэвээд л; тэр болохоор ганцаараа цайны тавгаас мөлхөн гарна. (Хүний сул талууд дундаас хамгийн зэвүүн нь болох атаач, жөтөөч зан Мэйблийн гол дутагдал.)

“Би яг заваан, дорой, хөгшин ялаа болсон юм шиг санагдаж байна,” гэлээ. Өөрийгөө үгүйдээ аливаа юмнаас хоцорсон гэж бодохооргүй бусдаас ангид, ухаантай харагдуулах гэж өрөвдөм хулчгар өгүүлбэр хэлж итгэл олж авахаар Роберт Хэйднийг зогсоов, энэ хэлснийг нь сонсог гэж. Мэдээж, Роберт Хэйдн хариуд нь их эелдэг, их хөндий нэг юм хэлэхээр Мэйбл үүнийг нь даруй нэвт шувт ойлгоод, гадагш гармагц нь өөртөө мөн номоос авсан үгээ хэллээ: “Худлаа, худлаа, худлаа!”[3]

Үдэшлэг аливаа зүйлийг байгаагаас нь илүү жинхэнэ эсвэл илүү хуурамч харагдуулдаг гэж тэр бодлоо; Роберт Хэйдний зүрх сэтгэлийн гүнд юу байгааг хором зуур нэвт харж байв; бүх зүйлийг нэвт шувт харж байв. Тэр жинхэнэ зүйлийг харлаа. Жинхэнэ энэ байв, энэ зочны өрөө, энэ өөрийн бие, харин бусад нь хуурамч. Хатагтай Миланы жижиг урлан тэсэх аргагүй халуун, бүгчим, бохир. Даавуу, чанаж буй байцаа үнэртэнэ; гэхдээ л хатагтай Милан дөнгөж оёж дууссан даашинз өмссөн түүн рүү толь бариад харуулахад сэтгэл зүрх нь хэлэх аргагүй баяр хөөрөөр дүүрч билээ. Эргэн тойрон гэрэл бүрхээд, тэр шинээр бий болно. Шаналал, үрчлээснээсээ ангижирч, хүсэж мөрөөдсөнөөрөө ––сайхан бүсгүй болоод –– тэнд зогсож байв. Нэг мөч (тэр илүү удаан харж зүрхэлсэнгүй, Хатагтай Милан хормойны урт ямар байна гэж асууж байв), саарал үстэй, нууцлаг инээмсэглэсэн хөөрхөн охин өөрийн мөн чанар, сэтгэл нь тэндээс улаан сийлбэртэй зандан хүрээн түүн рүү дундаас харж байлаа; ердөө ихэмсэг, аминч зантайдаа үүний сайн, сайхан, зөв гэдгийг бодсон юм биш. Хатагтай Милан “даашинзны хормой илүү урт байвал дэмий” гэлээ; хатагтай Милан духаа маажин, бүх ухаан бодлоо дайчлан байж, “ер нь бол даашинзны хормой үүнээс богино байсандаа ч зүгээр” гэв; гэнэт хатагтай Миланд хайртайгаа, дэлхий дээр хүн бүрээс илүү чин сэтгэлээсээ хайртайгаа мэдэрлээ, түүний амандаа дүүрэн зүү зуугаад, царай нь минчийн улайгаад, нүд нь хавдчихсан мөлхөж байгааг, хүн өрөөл бусдын төлөө ингэхээс өөр аргагүй болсныг өрөвдөн уйлмаар санагдлаа, тэр бусад хүнийг хүн гэж бараг хардаггүй байж, өөрөө үдэшлэгт явдаг нэгэн, харин хатагтай Миланыг канар бялзуухайн тороо бүтээж эсвэл бялзуухайнд уруулынхаа завсар хавчуулан ургамлын үр өгч байгаагаар төсөөлөв; хүн ийм тэсвэр тэвчээртэй байгааг, ийм өчүүхэн, хомсхон, арчаагүй жаахан зүйлээс таашаал авч аз жаргалтай байгааг бодоод нүд нь нулимсаар дүүрлээ.

Гэхдээ энэ бүхэн нэгэн зуур арчигдан алга болов. Даашинз, өрөө, хайр, өрөвч зан, сийлбэртэй хүрээтэй толь, канар бялзуухайн тор –– бүгд алга болж, зөвхөн тэр өөрөө хатагтай Дэллоуэйн зочны өрөөнд гачлан шаналал дунд бодит байдлыг харан сэрэх нь тэр.

Энэ насандаа, хоёр хүүхэдтэй хүүхэн ингэж юм бүхэнд анхаарал хандуулах, одоо хэр бусдын юу бодож байгаад санаа зовох, өөрийн гэсэн зарчим, шийдвэргүй, бусад хүн шиг бодсоноо хэлж чадахгүй байх, “За тэр Шекспир! За тэр үхэл! Бид ахмадын жигнэмэг дэх урт хошуут цохноос өөр юу ч биш” ч гэдэг юм уу, бусад хүн юу гэдэг билээ тиймэрхүү юм хэлж чадахгүй байх ямар ч өөдгүй, ямар ч хувьгүй, ямар ч өрөвдмөөр юм бэ!

Толинд өөртэйгөө нүүр туллаа; зүүн мөрөндөө хүрлээ, шар даашинз руу нь тал бүрээс жад хатгаж байгаа шиг санагдан өрөө рүү орлоо. Роз Шоу шиг (Роз яг Боудика[4] шиг харагддаг) ширүүн эсвэл гунигтай биш, харин тэнэгдүү, ичимхий төрхтэй тэр сургуулийн охин шиг дэмий инээмсэглэн, зодуулсан золбин нохойг шиг өрөөнд хөлөө чирэн урагшилна, ямар нэг зураг эсвэл сийлбэр лүү харна. Хүн үдэшлэгт зураг харах гэж очдог юм шиг! Яагаад ингээд байгааг нь хүн бүр сайн мэднэ –– ичимхий учраас, дорд учраас тэр.

Тэр өөртөө, “Энэ цайны таваг дахь ялаа” гэлээ. “Яг дунд нь байна, гарч чадахгүй, сүүнд далавч нь өөр хоорондоо наалдчихсан.” Тэр ийнхүү бодсоор зураг руу үргэлжлүүлэн харав.

“Үнэхээр хоцрогдсон юм” гэж хэн нэгэнтэй ярих гэж яваа Чарльз Бэртийг замд нь зогсоон хэллээ. Чарльз хүн өөрийг нь ингэж зогсооход үнэн голоосоо дургүй.

“Хоцрогдсон” гэж хэлэхдээ даашинзаа биш харин зургийг хэлсэн гэдэгтээ өөрийгөө итгүүлэх гэсэн мэт. Чарльз ямар нэг магтсан утгатай юм, урам сэргээсэн үг хэлсэн бол энэ бүхэн хором зуур өөрчлөгдөх байв. “Мэйбл, чи өнөө орой гайхалтай харагдаж байна!” гэсэн бол амьдрал нь өөрчлөгдөх сөн. Гэсэн нь тэр удалгүй жинхэнэ амьдрал руу эргэж орохоос өөр аргагүй. Чарльз ч мэдээж тийм юм хэлэхгүй. Тэр угаасаа өөдгүй, муу санаатай хүн. Хүний хөөрхийлөлтэй, ядруу эсвэл эрүүл ухаанаар сэтгэх тэнхэлгүй болсон үед нь барьж авахдаа гаргуун.

Чарльз, “Мэйбл шинэ даашинз өмсөж” гэлээ. Гэж хэлмэгц нь хөөрхий ялаа тэр чигээрээ цайны таваг дотор уначхав. Тэндээ живж үхсэн бол Чарльз баярлах байсан биз. Өөдгүй, сайхан сэтгэлийн үнэр ч үгүй, худлаа найрсаг дүр эсгэсэн амьтан. Хатагтай Милан түүний хажууд хавьгүй шударга, сайн хүн. Хүн үүнд итгээд үргэлж бодолдоо үнэнч байдаг болоосой. “Яагаад” гэж өөрөөсөө асуулаа –– Ингэж Чарльзад эрээ цээргүй хариу өгч уурласнаа, Чарльзын хэлдгээр бол “элийрсэн” гэдгээ харууллаа (Чарльз, “Элийрсэн юм уу хаашаа юм?” гээд тэнд зогсох хүүхнүүдтэй цуг хөхрөлдөв) –– “Яагаад,” гэж өөрөөсөө асуулаа, “Би яагаад бодолдоо үнэнч байж болдоггүй юм, хатагтай Миланы сайн, Чарльзын муу гэдэгт эргэлт буцалтгүй итгээд, энэ бодолдоо үнэнч байж яагаад болдоггүй юм бэ, канар бялзуухайн тухайд ч, өрөвч сэтгэл, хайр дурлалын тухайд ч шийдтэй байж болдог ч өрөө дүүрэн хүмүүс дунд орохоор яагаад даруй бодсон санаснаа өөрчлөх хэрэгтэй гэж болдог юм бэ?” Энэ бүхний буруутан нь түүний тэр хамгийн чухал үед үгнээсээ буцдаг, Мери Деннис, Вайолет Сэрль шиг далайн дун, үгний үүсэл, ургамал, археологи судлахад, цаашлаад төмс зүсээд соёолж гарахыг харахад чин сэтгэлээ зориулж чаддаггүй зэвүүн, дорой, урвагч зан нь.

Гэх зуур хатагтай Холман түүнийг хараад довтолгож ирэв. Гэр бүлийнхэн нь байнга шатаар доош өнхөрч унаж эсвэл улаан эсэргэнэ тусаж байдаг хүний хувиар хатагтай Холман мэдээж хэрэг юун хүний даашинз харах манатай байв. Мэйбл түүнд бор бургас найм, есдүгээр сард үр жимсээ өгдөг үгүйг хэлж болох сон болов уу? Ёстой тэсэх аргагүй уйтгартай яриа! Өөрт нь хүмүүсийн яаж нэг ажилд зарж, ашиглачихъя даа гэдэг байр зардаг хүн, эсвэл шуудан түгээгч хүүхэд шиг хандаж байгаад үнэхээр цухалджээ. Жинхэнэ үнэгүйднэ гэдэг чинь энэ дээ гэж бодон жинхэнэ, бодит зүйлд шүүрч авахыг хичээн, нөгөөтээгүүр угаалгын өрөө зүүн талд байхын учир болон гэрийн дээд давхарт халуун ус хэрхэн гарвал зохих тухайд ухаалаг хариулт хэлэх гэж оролдоно; нүдний үзүүрт байнга шар даашинзных нь бөөрөнхий толинд туссан дүрс харагдана, толинд хүмүүс гутлын товч эсвэл шанаган хорхой шиг жижиг тусна; ийм зоосны дайтай зүйл яаж тэр бүх гутрал, шаналал, өөрийгөө үзэн ядах, чармайх, сэргэж дордохын эх үүсвэр болдог байна вэ? Бүр хачин нь толинд энэ зүйл, өөрөөр хэлбэл Мэйбл Уэринг бүгдээс тусдаа хол харагдана; хатагтай Холман (хар товч) түүн рүү тонгойн том хүү нь их гүйгээд зүрхээ ядраагаад байгааг ярина, гэхдээ толинд тэр ч бас бусад бүх зүйлээс хол харагдана; урагш бөхийн, гар хөлөө савчуулах хар цэг чимээгүй бодлогошрон суух шар цэгт бодож санаснаа ойлгуулах аргагүй, хоёул худал дүр эсгэнэ.

“Хөвгүүдийг чимээгүй байлгах ямар ч аргагүй юм” гэсэншүү юм нэг нь хэллээ.

Хайр халамж төдий хүртэж байгаагүй ч хайрлуулах эрхтэй гэдэгтээ итгэн ямар нэг боломж гармагц шууд шүүрээд тас зуудаг хатагтай Холман (уг нь ч хайр халамж хүртэхэд болохгүй юмгүй, энэ өглөө л гэхэд жаахан охин нь өвдгөө гэмтээчихсэн аж) энэ боломжийг ч алдсангүй, нэг фунт байх ёстой атал хагас пенни хүртсэн юм шиг эргэлзэнгүй шүүрч аваад цүнх рүүгээ хийлээ, олдсоноор нь л болгохоос доо, хэдий өөдгүй, харамсмаар хэрэг ч гэлээ цаг хэцүү, их хэцүү юм хойно; гомдож гутарсан хатагтай Холман чих дөжрүүлэм муухай дуугаар охин нь хэрхэн өвдгөө гэмтээсэн тухай ярьсаар. Хүний энэ шунал, шаргуу зан ямар ч өрөвдмөөр юм бэ, анхаарал татах гэж гуаглан, далавчаа байдгаар нь дэвэх тураг гогой шиг – үнэхээр өрөвдмөөр юм, хүн ийм зүйл хараад, хараагүй мэт байж тэсэх юм биш!

Гэтэл энэ орой шар даашинзаа өмсөөд өчүүхэн ч атугай гунихгүй юм шүү гэж бодсон сон, бүгдийг өөртөө авмаар санагдсан. Тэр (Мэйбл толинд харсаар байлаа, ер бусын сүр жавхлантай хөх өнгөн дунд уусан орлоо) түүнийг дорд үзэж, түүнд дургүйцэж байгааг, намаг дотор ганцааранг нь орхин одсоныг мэдэж байлаа, ийм сул дорой, итгэлгүй амьтан болохоор нь тэр; шар даашинз нь одоо түүнд оноосон шийтгэл шиг болжээ, тэр угаасаа шийтгүүлэх учиртай, Роз Шоу шиг дугуй хунгийн сөдөн захтай бие барьсан цэмцгэр ногоон даашинз өмссөн байлаа ч ялгаагүй ийм юм болох л байсан; түүнд мултрах арга ер, ер огт байхгүй гэж бодов. Гэхдээ үүнд цор ганц тэр буруутай биш. Гол нь арван гишүүнтэй өнөр өтгөн айлын хүүхэд байснаас; байнга мөнгөгүйдэж, байнга хэмнэж нарийлах болдог байснаас болсон хэрэг; ээж нь байнга лааз, шатны элэгдсэн хулдаас цуглуулдаг сан, гэрт нь ч багахан хэр нь ноцтой гай зовлон байнга тохиолдоно –– шууд сүйрчихээр том юм биш л дээ, жишээ нь, малын хашаа нурна, гэхдээ бүхэлдээ биш; хамгийн том ах нь өөрөөсөө доод зиндааны нэгэнтэй гэр бүл болно, гэхдээ бүр хамаагүй  доод зиндааных биш –– амьдралд нь сүртэй адал явдал гэх юм огт болохгүй. Зуны амралтын газар хамаг олсноо үрж дуусгана; урд тал нь тэнгис рүү хардаггүй ч далайн эрэгт гэж хэлж болох газар бүр нагац эсвэл авга ах эгч нь амьдарна. Яг л тэдэн шиг –– бүх зүйлийг холоос нүдээ онийлгон харсаншуу болно. Мэйбл ч яг тэгсэн –– тэр угаасаа нагац эгч нартайгаа маш адилхан. Сэр Хенри Лоуренс[5] шиг баатар, эзэнт гүрнийг байгуулалцсан хүнтэй гэрлээд Энэтхэгт амьдрах бүх найдлага нь үгүй болсон (одоо ч толгойгоо боосон энэтхэг хүн харахаар сэтгэл нь хөдөлдөг). Шүүхэд тогтвортой, байнгын гэхдээ доогуур тушаалын алба хашдаг Хьюберт гэгчтэй гэрлэсэн, жижгэвтэр байшинд аятайхан гэрийн үйлчлэгч энэ тэргүйгээр, махгүй хоол эсвэл зүгээр маслотай талх идээд амьдарч болгоод байгаа ч, хааяа –– энэ зуур хатагтай Холман түүний одоог хүртэл харсан хамгийн хатангир, хамгийн юм ойлгодоггүй амьтан гэдэгт бүрэн дүүрэн итгээд явж одов, мэдээж хэрэг Мэйблийн хачин хувцас, ядмаг төрхийг хүн бүрд ярина –– хааяа, гэж бодлоо Мэйбл Уэринг, ил галын өмнө чалчаа шаазгай шиг хөхрөлдөн зогсох Чарльз Бэрт, Роз Шоу хоёр дээр очиж чадахгүйдээ хөх буйдан дээр ганцаар уйдан дэр базлан суунгаа, –– хааяа өнгөрсөн шөнийнх шиг орондоо ном унших эсвэл жишээ нь Улаан өндөгний баяраар наранд далайн эргийн элсэн дээр хэвтэх шиг –– за, санаж л байг дээ –– аз жаргалтай мөчүүд байгаагүй гэхгүй; шаазан өндөг шиг гөлгөр, хатуу, хөв хөх тэнгэрийн доор ташуурдуулсан юм шиг мушгирсан бүдэг зүлэг, давалгааны аялгуу ––“Чишшш, чишшш” гэнэ, араас нь сэлүүр татах хүүхдүүдийн бархиралдах сонстоно –– тийм ээ, энэ тэнгэрлэг мөч, тэр тэнд хэвтээд, сүмийн ёслолын ширээн дээр байрлуулсан хурга шиг ертөнц гэдэг маш үзэсгэлэнтэй шигээ маш харгис Охин тэнгэрийн алганд байгаагаа мэдэрнэ (хүн ийм утгагүй зүйл мөрөөдөж болно, хүнд хэлэхгүй л бол болоо). Хааяа Хьюберттэй хамт байхад, Ням гарагийн үдийн хоолны мах хэрчиж байхад, ер гэв гэнэт, захиа задалж эсвэл өрөөнд орж ирэх үед ийм тэнгэрлэг мөч тохиолдоно, гэхдээ зөвхөн өөртөө л хадгална (өөр хэнд ч хэлэхгүй), “Тийм ээ, энэ. Боллоо. Боллоо!” гэж өөртөө хэлнэ. Гэхдээ яг үүн шиг хачин явдал ч болно –– бүр бүх зүйл бэлэн, яг тохиромжтой мөчид ––– хөгжим, гадаа агаар, амралт гээд бүх зүйл бэлэн байхад –– ер юу ч болохгүй. Яагаад ч аз жаргалтай болохгүй. Бүх зүйл уйтгартай, арай дэндүү уйтгартай санагдана.

Энэ, өчүүхэн мөн чанараас нь болж байгаа хэрэг, гарцаагүй! Тэр хэзээд уур уцаартай, сул дорой, муу ээж, яг харуй бүрийд сүүмэлзэх шиг тогтворгүй хань байсан,  Хербертээс бусад бүх ах, эгч, дүү шигээ онцгой зүйлгүй, тодрох юмгүй нэгэн байсан – бүгд юу ч хийдэггүй, ус холилдсон цустай хөөрхийс. Гэхдээ энэ мөлхсөн, хөдөлж ядсан амьдралд тэр гэнэт давалгаан дээр гарсан мэт болно. Гэнэт тэр золгүй ялаа ––энэ ялаа, таваг хоёрын тухай санаанаас нь гарахгүй үлгэрийг тэр хаанаас уншсан юм бол?–– тавгаас гараад ирлээ. Тийм ээ, түүнд ийм мөч тохиолддог. Гэхдээ дөч гарснаас хойш тохиолдох нь улам бүр багассан. Удах тусам ийнхүү тэмцэлдэх нь улам бүр багассаар, нэг өдөр юу ч үлдэхгүй. Ямар гашуудалтай юм бэ! Ямар тэсэшгүй юм бэ! Өөрөөсөө ичихэд хүрлээ!

Маргааш нь Лондоны номын сан орохоор шийдлээ. Аз таарвал ямар нэг санваартан эсвэл урьд өмнө нь нэрийг нь дуулдаагүй америк зохиолчийн бичсэн нэг тийм гайхалтай хэрэг болохоор ном олж магад; эсвэл Стрэндээр явж аз таарвал уурхайн амьдралын тухай хүүрнэдэг цайны газар орж даруй огт өөр хүн болно. Тэр чигээрээ өөрчлөгдөнө. Дүрэмт хувцас өмсөнө; гэлэнмаа гэж дуудуулна; элдэв хувцасны тухай дахиад хэзээ ч санаа шаналахгүй. Үүнээс хойш Чарльз Бэрт, хатагтай Милан, энэ эсвэл нөгөө өрөөний тухай ер юу ч бодохгүй, байнга, өдөр бүр, наранд хэвтэж байгаа юм шиг, мах хэрчиж байгаа юм шиг байх болно. Байнга тийм байх болно!

Тэр хөх буйдангаас бослоо, толин доторх шар товч ч бослоо, Чарльз, Роз хоёр луу тэдний юугаар ч дутахгүй гэдгээ харуулах гэсэн шиг гар даллалаа, шар товч толиноос гарсан байв, Мэйбл, хатагтай Дэллоуэй рүү очиж, “За баяртай” гэхэд бүх жад чээж рүү нь хатгасан байв.

Хэзээд дур булаам дүртэй байдаг хатагтай Дэллоуэй, “Гэхдээ явахад арай л эрт байна шүү дээ” гэлээ.

Мэйбл Уэринг, “Явалгүй горьгүй нь” гэлээ. “Гэхдээ” гэж нэмж хэллээ, чанга ярих гэж тусам хөгийн сонсогдох сул, чичирхийлсэн хоолойгоороо. “Би энд цагийг үнэхээр сайхан өнгөрүүллээ.”

Шатан дээр таарсан ноён Дэллоуэйд ч, “Би энд цагийг үнэхээр сайхан өнгөрүүллээ” гэж хэлэв.

Шатаар доош бууж байхдаа, “Худлаа, худлаа, худлаа!” гэж өөртөө шивнэлээ. Хувцсаа өмсөхөд нь туслах хатагтай Барнетэд талархангаа, “Шууд таваг руугаа!” гэж амандаа хэлээд, хорин жил өмссөн хятад загварын нөмрөгөөрөө биеэ чанга гэгч нь ороолоо.

Орчуулсан Г. Сугиррагчаа

---

[1] Жорж Борроу: Англи зохиолч (1803-1881).

[2] Вальтер Скотт: Англиар бичдэг швед зохиолч (1771- 1832).

[3] Шекспир. Хоёрдугаар Ричард, IV бүлэг, I үзэгдэл.

[4] МЭ 80-аад онд Британи дахь Ромын дарангуйлагчдын эсрэг тэмцэл эхлүүлсэн хатан хаан.

[5] Английн генерал (1806-1857).